К основному контенту

YARGILANAN TATAR TARİHİ




YARGILANAN TATAR TARİHİ


Roza KURBAN

T0plumları, milletleri, kuruluşları etkileyen hareketlerden doğan, olayları zaman ve
yer göstererek anlatan, bu olaylar arasındaki ilişkileri, daha önceki ve sonraki olaylarla
bağlantılarını, karşılıklı etkilenmeleri, her milletin kurduğu medeniyetleri, kendi iç sorunlarını
inceleyen bilime tarih, denir. (Türkçe Sözlük 2005: 1907). Stalin devri kurbanı, ünlü Tatar
tarihçi Hadi Atlasi (1876–1938) tarih bilimi ile ilgili şunları yazmıştır: “ İnsanı gerçek
anlamda insan yapan bilimlerin ilki hiç şüphesiz tarih bilimidir. Kendisinin kim olduğunu
bilmeyen insan ne kadar duygusuzsa, ulusunun tarihini bilmeyen insan da o kadar
duygusuzdur.” 1 (Atlasi 1993: 16). Zengin bir kültüre ve köklü bir geçmişe sahip olan Kazan
Tatarları millî tarihini uzun yıllar kendileri yazamamıştır. 1552 yılında Kazan Hanlığı Ruslar
tarafından işgal edildikten sonra Tatar tarihi işgalciler tarafından yazılmış. İşgalcilerin yazdığı
Tatar tarihi gerçekleri yansıtmamış, tarih kitaplarında Kazan Tatarları “barbar”, “yamyam”,
“pis”, “medeniyetsiz” olarak nitelendirilmiştir. Ruslar ise bunun aksine “kurtarıcı”, “Tatarlara
medeniyet getiren” olarak yansıtılmıştır. Rus zulmü altında hayatta kalma mücadelesi veren
Kazan Tatarları ancak XIX. yüzyılın ortalarında millî tarihlerini yazma fırsatını bulmuştur.
Kazan Tatar aydınları yüzyıllardır Rus zulmü altında ezilen milleti uyandırma, bilinçlendirme
işini millî tarih yazmaktan geçtiğinin farkında olmuşlardır. Tatar ulusal uyanışının öncüsü
Şihabetdin Mercani (1818–1889) millî tarihe felsefi bir bakış açısı kazandırmıştır. Onun
eserleri öğrencilerinin ve diğer Kazan Tatar aydınlarının da dikkatini çekmiştir. Mercani
öncülüğünde başlatılan millî tarih yazımını Şihabetdin Mercani’nin öğrencisi ve ülküdaşı
Şarkiyatçı Hüseyin Feyezhanov (1828–1866), gazeteci ve yazar Rizaetdin Fehretdinov
(1859–1936), eğitimci ve yazar Gaynetdin Ehmerev (1864–1911) ve diğerleri devam
ettirmiştir. O dönem Kazan Tatar tarihinin yükseliş dönemi yaşanmış dersek hiç yanlış olmaz.
Söz konusu yazar ve tarihçiler arkalarında oldukça zengin bir tarihî miras bırakmıştır. XX.
yüzyıl başlarında da Tatar tarihi yazımı sürmüştür. Hadi Atlasi (1876–1938), Gaziz
Gobeydullin (1887–1938), Kebir (1878–1938) ve Fazıl (1887–1938) Tuykin kardeşler, Zeki
Velidi Togan (1890–1970), Mihail Hudyakov (1894–1936) gibi isimler sahneye çıkmıştır.
Ancak bu tarihçilerin kaderi, komünistlerin iktidara gelmesi ile birlikte değişmiştir.
Başlangıçta milletlere özgürlük vaadiyle iktidara gelen komünistler çok zaman geçmeden
gerçek yüzlerini göstermiş ve 1920’li yılların sonlarında başlatılan Stalin’in aydın soykırımı
siyaseti kapsamında millî tarih yazan tarihçiler yargılanmış ve idam edilmiştir. Atlasi,
Gobeydullin, Tuykin kardeşler ve Hudyakov gibi tarihçiler idama mahkûm edilerek tarih
yazmanın bedelini hayatları ile ödemişlerdir. İdamlardan da anlaşıldığı üzere Sovyetler
döneminde de millî tarih yazma işi bir kez daha sekteye uğramıştır. Söz konusu tarihçiler
idam edilmekle kalmamış kitapları da yasaklanmıştır.
Tarihin millî şuuru uyandırdığını, millî kimliğin oluşmasında önemli bir yeri olduğunu
iyi bilen Stalin tarih yazımını kontrol altında tutmak için tarihçileri idam etmek, kitapları
yasaklamakla yetinmemiş Altın Ordu tarihinin sil baştan yazılmasını emretmiştir. Tatar
tarihini yeni baştan yazma konusunda karar kabul edilmiş, Altın Ordu tarihi ile ilgili bazı
kitaplar yasaklanmıştır. Ruslar tarafından Kazan Hanlığı’nın işgali, Kazan Tatarlarının
“kurtuluşu”, “İdil-Ural bölgesi için hayırlı oluşu” olarak değerlendirilmesi konusunda sıkı
çalışmalar yapılmıştır. Özellikle Kazan Tatarlarının Altın Ordu ile hiçbir alakası olmadığı
konusu üzerinde durulmuştur. Tarih kitaplarında Altın Ordu Devleti’nin yüceltilmesi “hata”
(!) olarak gösterilmiştir. Kazan Tatarlarını geçmiş tarihinden koparmak amaçlı, “1944’te
SSCB KP’nin (Komünist Parti’nin) Merkezî Komitesi, TÖSSC (Tataristan Özerk Sovyet


1 Metindeki tüm çevriler tarafımdan yapılmıştır.



Sosyalist Cumhuriyeti) KP’sinin bazı ‘hataları’nı yeren bir karar kabul eder. Bu ‘hatalar’dan

biri olarak “Altın Orda’nın yüceltilmesi” gösterilir ve o aralar kitap olarak yayıma
hazırlanmakta olan İdigey (Türkçe’de Edigey) destanı yasaklanır. Bundan sonra tamamen
olumsuz olarak tanımlanmaya başlayan “barbar” Altın Orda tarihini Tatar tarihinden ayırmak
için 1946 yılında Moskova’da Tatarların kökeni konusunda bir kongre düzenlenir ve
Tatarların Altın Orda ile neredeyse hiç ilgileri olmadığı, büyük ölçüde İdil Bulgarları kökenli
oldukları ilan edilir. Kazan Hanlığı’nın bir Moğol-Tatar devleti olduğu; Kıpçaklaşmış
Bulgarlar olan Kazan Tatarlarının ise, bu Moğol-Tatar yönetimiyle mücadele ettikleri ve
sonunda Rusların Kazan’ı almasıyla “kurtuldukları” tezi kabul edilir.” (Yirminci Yüzyılda
İdil-Ural 2008: 269–270). Sovyet döneminde yazılan tarih kitapları Stalin’in emri
doğrultusunda hazırlanmış olup bu kitaplar gerçek tarihi yansıtmamıştır. Rus dilli tek tip insan
yaratmayı hedefleyen komünistlerin tarihi değişmek isteme girişimi birkaç neslin yalan tarihle
büyümesine ve Rusların “büyük, medeniyetli bir millet” olduğu algısının oluşturulmasına
neden oluşmuştur.
1980’lı yılların sonları 1990’lı yılların başlarında esen demokrasi rüzgârları Kazan
Tatarlarını da es geçmemiştir. Bu yıllarda Kazan Tatar milliyetçileri uzun zamandır
bekledikleri fırsatı elde etmiş, bir biri ardından birçok sivil toplum kuruluşları kurulmuş, millî
tarih yazma işi de tekrar canlanmıştır. Tarihî romanlar, Tatar tarihi ile ilgili kitaplar yazılıp
yayımlanmaya başlamıştır. Ravil Emirhan, Ravil Fehretdinov, Nurihan Fettah, Mosegıyt
Hebibullin, Ayaz Gıylecev, Rinat Möhemmediyev, Vahit İmamov, Nurulla Garif gibi birçok
isim Kazan Tatarlarının tarihi, Kazan Hanlığı tarihi ve Rus işgalinden sonra Kazan
Tatarlarının durumu, Sovyet döneminin gerçekleri ile ilgili kitaplar kaleme almıştır. 1990’lı
yıllarda millî tarih altın çağını yaşamış, tarih yazımında büyük bir atılım gerçekleşmiştir.
Millî tarihi yazma girişimi 2000 yılının başında Putin’in iktidara gelmesi ile birlikte
önce yavaşlamış şimdilerde ise durma noktasına gelmiştir. Putin iktidara gelir gelmez millî
eğitim konusunda birçok kanun çıkartmıştır. Bu kanunlar gereği ana dilde eğitim yasaklanmış,
lise mezuniyet ve üniversiteye giriş sınavları Rusça yapılmaya başlanmıştır. Son olarak millî
eğitim kanununda yapılan değişlik sonrası ana dil eğitiminin ders saatleri 2 saate
düşürülmüştür. Bunun yanı sıra tarih ders kitapları da “yeni federal standartlara” uygun şekle
getirilerek yeniden hazırlanmıştır. Sovyetler döneminde Başkurdistan, Kazakistan ve
Türkmenistan Rusya’ya “kendi isteğiyle” (!) katıldığı yazılıyordu. Yeni federal standartlara
göre hazırlanan tarih ders kitaplarında bundan böyle Kazan Hanlığı işgal edilmiş olarak değil
de, “kendi isteğiyle” Rusya’ya katılmış şeklinde anlatılacakmış. Birinci, ikinci, beşinci, altıncı
ve yedinci sınıflar için hazırlanan ders kitaplarında “Ruslarla Tatarlar arasında hiçbir savaş
olmamış, Kazan Hanlığı Rusya yönetimini gönüllü olarak kabul etmiş, şeklindeki ifadeler yer
almıştır.” (Kurban 2017:6). Tarih tekerrürden ibarettir, derler. Gerçekten de Stalin
döneminde yaşanan yeniden uydurma tarih yazma işi bugün Putin tarafından tekrarlanıyor.
“Yeni federal standartlara” uygun ders kitabı hazırlıyoruz bahanesiyle Tatar tarihi kuyruklu
Rus yalanlarıyla dolduruluyor. Bu tarih sayfalarında Ruslar “kurtarıcı”, “Tatarlara medeniyet
getirenler” olarak lanse ediliyor. Böylece millî tarihinden yoksun bırakılan öğrenciler ulusal
kimlikten uzaklaştırılıyor, içinde bulunduğu topluma yabancılaştırılıyor, yani
mankurtlaştırılıyor. Kasıtlı olarak yapılan bu eylemler karşısında Kazan Tatarları direniyor,
milliyetçiler kendi fikirlerini beyan ediyorlar.
Stalin döneminde millî tarih yazan tarihçiler idam ediliyorlardı, günümüzde ise Tatar
tarihi yazan tarihçiler, yazarlar mahkemelerde süründürülüyor, yargılanıyorlar. Tarihçilerin
kitaplarındaki “Rus işgali”, “Rus boyunduruğu” şeklindeki ifadeler ekstrimistik (aşırı,
radikal) unsur (!) olarak nitelendiriliyor. Bir yeri ele geçirmeye işgal, denir. Ruslar 1552


yılında Kazan Hanlığını işgal etmedi mi? Etti, o zaman bu işgal kelimesinin başka bir izahı

var mıdır? Rus işgalinden sonra Kazan Tatarları Rus boyunduruğu altına girmedi mi?
İşgalden sonra bölge halkına zulüm uygulanmadı mı? Uygulandı, o zaman burada yanlış olan
nedir? Hangi sözcük ya da cümle “aşırı, radikaldir”? Rusların isteği Kazan Tatar tarihinin
onların emri üzerine, hazırlanan yeni ders kitaplarındaki gibi “Kazan Tatarları kendi isteğiyle
Rusya’ya katıldı”, “Ruslar Kazan Tatarlarına medeniyet getirdi” (!) şeklinde yazılmasıdır.
Ancak yaşanan gerçekler asla değiştirilemez, yalan tarih gerçek tarihten üstün gelemez.
Putin döneminde millî tarih yazan tarihçiler yargılana geldi. Tatar tarihi ile ilgili
kitaplar mahkemeye verildi, bilirkişiler (!) tarafından incelenip raporlar hazırlandı. Yetmedi
Kazan’da bir veli “Tatar dili çocuğuma zarar verdi” (!) diye Tatar dilini mahkemeye verdi. Bu
örnekler daha da çoğaltılabilir. Tatar’sız Tataristan yapmak için Ruslar ve onların
yardakçıları elinden geleni ardına koymuyor, Tatar dili, tarihi ve Kazan Tatar milliyetçilerinin
üzerine üzerine yürümeye devam ediyor. Tüm bunlar tarihçileri ve Kazan Tatar
milliyetçilerini susturmak, sindirmek için yapılan girişimlerdir. Gün geçmiyor ki tarihçiler ve
milliyetçiler yargılanmasın. Ancak şunu da söylemekte yarar var, millî tarih yazan tarihçileri,
milleti savunan milliyetçileri bu kovuşturmalar, soruşturmalar ve yargılamalar yıldırmadı,
aksine güçlerine güç kattı. Daha önce yargılananlar halkasına son günlerde yazar ve gazeteci
Vahit İmamov eklendi. İmamov’un 1991 yılında kaleme aldığı “Yasaklanan Tarih” adlı eseri
aşırı, radikal unsurlar içerdiği gerekçesiyle mahkemeye verilmiştir. İlk duruşması 26 Ağustos
2019 tarihinde Tataristan Yüksek Mahkemesi’nde görülecektir. Rafis ve Nafis Kaşapov
kardeşlerin maddi yardımıyla Yar Çallı’da 1993 yılında yayımlanan “Tatarların Vatan Savaşı”
başlıklı kitabın içinde yer alan bu eser Rusça, Türkçe başta olmak üzere 12 dile çevrilmiştir.
1991 yılında yazılan bir eserin 28 yıl aradan sonra mahkemeye verilmesi trajikomik bir
olaydır. Sormazlar mı, bugüne kadar kitabın bir suçu yoktu da bugün neden yargılanıyor,
diye? “Yasaklanan Tarih” adlı kitap mahkemeye verildikten sonra yazar Vahit İmamov
yaptığı açıklamasında: “Kitapta yazılanlar – uydurma değil, tarihtir! Tatar tarihi mahkeme
kararı ile değiştirilemez!”, demiştir.
Kazan Tatarlarının bağımsızlık için mücadele ile dolu hayatında birçok kahramanlar
ortaya çıkmıştır. Bu kahramanlar ölümü göze alarak millet uğruna savaşmıştır. Günümüzde de
millî bağımsızlık mücadelesi devam etmektedir. Millî tarih yazan tarihçilerimiz ve
yazarlarımız zamanımızın kahramanlarıdır. Onlar eserleri ile Rus işgaline, Rus yalanlarına
karşı sergilediği kahramanca duruşları, cesur fikirleri ile milletimizi canlı tutuyor, geleceğe
umutla bakmamıza vesile oluyorlar. Tatar dilinin yasaklandığı, millî tarihin yargılandığı bir
ortamda bunları yapmak millet uğruna her şeyi göze almak demektir.


Kaynakça:



1. Atlasi, Hadi, Seber Tarixı, Söyenbike, Kazan Xanlıgı (Sibirya Tarihi, Söyenbike, Kazan

Hanlığı), Kazan 1993.
2. Kurban, Roza, Tatar Tarihindeki Kuyruklu Rus Yalanları, Önce Vatan Gazetesi,
İstanbul, 22 Nisan 2017 sayısı, s: 6.
3. Türk Dil Kurumu: Türkçe Sözlük, 10. Baskı, Ankara 2005.
4. Yirminci Yüzyılda İdil-Ural, (Derleyen: Gönül Pultar), Ankara 2008.

Комментарии

Популярные сообщения из этого блога

BİZ KURİL ADALARININ JAPONYA’YA GERİ VERİLMESİNİ TALEP EDİYORUZ! BAĞIMSIZ TATARİSTAN HÜKÜMETİNİN JAPONYA BAŞBAKANINA AÇIK MEKTUBU

BİZ KURİL ADALARININ JAPONYA’YA GERİ VERİLMESİNİ TALEP EDİYORUZ! BAĞIMSIZ TATARİSTAN HÜKÜMETİNİN JAPONYA BAŞBAKANINA AÇIK MEKTUBU Sayın Fumiyo Kişida beyefendi! Biz, Bağımsız Tataristan Hükümeti olarak, Sizi ve Sizin Hükümetinizi kalpten selamlamaktan mutluluk duyuyoruz! Biz, kadim Tatar milletinin temsilcileri olarak, Moskova’nın sömürge rejiminden kaçarak, vatanımızın dışında Tataristan’ın bağımsızlığına ulaşmasını amaçlayan bir Hükümet kurduk. Bizim ülkemiz 470 sene önce silah gücüyle ve sinsi bir şekilde Moskovya tarafından ilhak edildi. Adaletsizlik, saldırganlık, yalan ve ikiyüzlülük asırlar boyunca bu imparatorluğun yöneticilerine hastır. Sizin ülkenizin bir parçasını da bu insanlık dışı imparatorluk ilhak etmiştir. Medya üzerinden öğrendiğimize göre 22 Nisan 2022 tarihinde Japonya Hükümeti resmi olarak ilk defa Güney Kuril adalarını yasadışı bir şekilde işgal edilmiş ülkenizin «kuzey toprakları» olarak ilan etmiş. Şüphesiz ki, Japonlar için tarihi adaleti sağlamak v

Татарский народ имеет право на свое государство. Меджлис рассмотрит вопрос признаниям независимости Татарстана

Татарский народ имеет право на свое государство. Меджлис рассмотрит вопрос признаниям независимости Татарстана. Членами Меджлиса крымскотатарского народа в ближайшее время будет рассмотрено по сути обращение Правительства Независимого Татарстана о признании независимости. Об этом QIRIM.News заявил глава Меджлиса Рефат Чубаров. Он выразил уверенность, что крымские татары вместе с казанскими татарами найдут «ещё более эффективные пути нашего сотрудничества во благо наших народов». «Меджлис крымскотатарского народа активно взаимодействует с руководителями Правительства независимого Татарстана по всем вопросам, связанным с поддержкой Украинского государства, укреплением взаимоотношений между крымскотатарским и татарским народами. Чубаров отметил, что современная россия является государством, в котором против воли к свободе и независимости, силой удерживаются коренные народы. «К числу таких порабощенных народов, прилагающих особые усилия к обретению своей свободы и образованию независим

ПРОГРАММА ПРАВИТЕЛЬСТВА НЕЗАВИСИМОГО ТАТАРСТАНА ПРИ СЛУЧАЕ ПЕРЕХОДА КОНТРОЛЯ НАД ТЕРРИТОРИЕЙ ТАТАРСТАНА

  ПРОГРАММА ПРАВИТЕЛЬСТВА НЕЗАВИСИМОГО ТАТАРСТАНА ПРИ СЛУЧАЕ ПЕРЕХОДА КОНТРОЛЯ НАД ТЕРРИТОРИЕЙ ТАТАРСТАНА - Объявление о создании Советов Независимости (Мөстакыйллек Шуралары) во всех городах и сёлах Республики Татарстан и прямом назначении руководителей этих органов (Мөстәкыйллек Шуралары Рәисләре) Правительством Независимого Татарстана. В функции этих органов будет входить регистрация и контроль всех членов государственных и силовых структур бывшей власти, комплектация силовых структур новой власти и подготовка к выборам всех ветвей представительной власти. - Объявление о прекращении полномочий всех органов государственной власти и силовых структур (кроме членов структур исполнения наказаний) Республики Татарстан в составе Российской Федерации, с обязательным запретом членам этих структур покидать территорию официального проживания и обязательной явкой на подпись в Советы Независимости городов и сёл республики Татарстан 1 раз в неделю. - Создание Государственной Люстрационной Органи